Travma sonrası stres bozukluğu. Günlük hayatta insanlar farklı olaylara karşı korku, kaygı, endişe, sıkıntı gibi duygu durum dalgalanmaları yaşayabilmektedir. Bu duygu durumları insanlar için normal, sağlıklı tepkiler olarak görülmektedir ve genel olarak kişinin savunma mekanizması sonucu doğal olarak gelişmektedir (Özakkaş, 2018).
Kişiler özel, aile ve çevresel hayatlarında sosyal iletişimde, sağlık, eğitim ve iş hayatlarında problemler yaşayabilir. Bu gibi durumlarda kişinin yaşadıklarından üzüntü duyması, endişelenmesi, korkması kişiyi gereken problemi çözüme kavuşturmasına yönlendirebilmektedir. Ancak kişide beklenmedik bir şekilde oluşan, normal olarak görülmeyen ve kişinin hayatını tehdit eden, aşırı üzüntü ve sıkıntı oluşumuna sebep olan durumlar kişinin travma oluşturmasına sebep olabilir.
Deprem, yangın, erozyon gibi doğal afetler, gasp, tehdit, silahlı saldırı, savaş, cinsel istismar gibi fizyolojik ve psikolojik şiddet, sevgisiz ortamda büyüme, kısıtlanma, diğer insanlarla karşılaştırılma gibi olumsuz öznel, ruhsal durumlara maruz kalma, iş kazaları, trafik kazaları gibi ani beklenmedik kazalar, kanser, ciddi seviyede alerjik reaksiyon gibi sağlığı tehdit eden hastalıkların doğrudan kişinin yaşaması veya çevresindeki insanların bu olayları yaşadığına tanık olması kişide travma yaratabilmektedir. Bazı insanlar bu olumsuz olayların üstesinden gelebilirken, bazıları da duygu durumlarını kontrol edemeyip, psikolojik olarak sorunlar yaşamakta ve farklı patolojik durumlarla karşı karşıya kalmaktadır (Study ve Health, 2007).
Travma, kaza, şiddet, doğal afet, ölüm, savaş gibi travmatik olayları deneyimleme veya tanık olma sonrasında, bireyde psikolojik ve fizyolojik olarak farkedilebilinir olumsuz etkiler bırakan, kişinin yaşadıklarını kendi iç dünyasında tanımlayamadığı, gereken tepkiyi gösteremediği, problemlerini çözüme kavuşturmada zorlandığı süreci içeren bir durum olarak tanımlanmaktadır (Va, 2013).
Travma kişinin doğrudan kendi deneyimleri, yaşadıkları sonucu ortaya çıkabilirken, çevresindeki insanların travmatik durumlarına tanık olması veya sosyal medya aracılığıyla geneli etkileyen dış durumlara maruz kalma sonucu da ortaya çıkabilmektedir. Bu olayların tekrarlanması da kişide travmaya sebep olabilmektedir (İ. Taymur ve ark., 2014).
Travma kişinin duygusal, ruhsal, bilişsel yapısında etkisini göstermektedir. Kişide kaygı, korku, stres, sıkıntı oluşumuna sebep olmaktadır. Kişi yaşadığı olumsuz deneyimin etkisinde kalabilmekte ve sürekli olarak yaşadığı olayla karşı karşıya kaldığını hissedebilmektedir. Ruhsal travma sonrasında kişide stres bozukluklarının meydana gelmesi travma sonrası stres bozuklukları olarak bilinen psikopatolojik bir durumun oluşumuna neden olmaktadır (Treatment, 2014).
Travma sonrası stres bozukluğunun belirtilerinin travmadan sonraki bir aydan kısa bir süreçte gözlenmesi hastalığın Akut Stres Bozukluğu, üç aydan kısa süreçte görülmesi Akut Travma Sonrası Stres Bozukluğu, üç aydan daha uzun süreci kapsaması Kronik Travma Sonrası Stres Bozukluğu, en az altı ay sonra başlamışsa Gecikmeli Başlangıçlı Travma Sonrası Stres Bozukluğu olarak değerlendirildiği bildirilmiştir (Battal ve Özmenler, 1997).
Post travmatik stres bozukluğu olarak da adlandırılan travma sonrası stres bozukluğu, travma oluşumuna neden olan bir olayın yaşanması sonrasında, travmatik olayın günlük yaşamda tekrarlanması veya rüyasında kişinin travma olayına maruz kalması, bireyde travmatik olayları hatırlatan durumlardan kaçma davranışı gözlenmesine neden olan aşırı uyarılmışlık içeren, stres, kaygı bozukluğudur (J. G. Beck ve Sloan, 2012).
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri
Kişinin travmatik olaylara bir kez veya daha fazla maruz kalması kişide çökkünlük, sinirlilik, öfke, olaylara aşırı tepkisellik, uyku bozukluğu gibi farklı psikolojik ve fizyolojik hastalık belirtileri göstermesine sebep olmaktadır (J. G. Beck ve Sloan, 2012).
TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU
Travma sonrası kişide duygusal, davranışsal, bilişsel, fiziksel tepkiler
| Duygusal Tepkiler | ⦁ Kaygı ve korku hali⦁ Üzüntü⦁ Suçluluk, çaresizlik⦁ Çabuk öfkelenme⦁ Yaşanılanları inkar⦁ Güvende hissedememe⦁ Hızlı duygu değişimleri⦁ Geleceğe dair karamsarlık |
| Davranışsal Tepkiler | ⦁ Ani davranışlar gösterme⦁ Sürekli hareket halinde olma⦁ Kolayca korkma, irkilme⦁ İlişkilerde sorunlar⦁ İçe kapanma, sosyal ortamlardan uzaklaşma⦁ Olayla ilgili hatırlatıcılardan (yer, kişi vs.) kaçınma |
| Bilişsel Tepkiler | ⦁ Unutkanlık⦁ Dikkatsizlik ve odaklanmada güçlük⦁ Uyku problemleri, kabuslar⦁ Düşünce süreçlerinde bozulmalar, tekrarlayıcı düşünceler⦁ İnançlarını sorgulama⦁ Olay anı ile ilgili tekrarlayıcı sahneler⦁ Kendilik algısı, zaman ve mekan ile ilgili bozulmalar |
| Fiziksel Tepkiler | ⦁ Baş ağrısı⦁ Mide bulantısı⦁ Titreme⦁ Göğüste daralma hissi⦁ Aşırı uyarılmışlık hissi⦁ İştahta artma ya da azalma |