Psikolojik Şiddet
Psikolojik şiddet, fiziksel bir temas olmadan bireyin özsaygısını, güven duygusunu ve zihinsel sağlığını sistemli şekilde zedeleyen, genellikle sessiz ilerleyen bir travmatik deneyimdir.
Bu şiddet türü, çoğu zaman romantik ilişkilerde, evliliklerde, aile içi bağlarda ve iş hayatında gizli bir şekilde sürer. Maruz kalan kişi çoğu zaman yaşadığı şeyin “şiddet” olduğunu fark edemez çünkü failin amacı zaten gerçeği çarpıtmak, kişiyi kendinden şüphe ettirmektir.
Psikolojik Şiddetin Tipik Belirtileri
-
Sürekli eleştirilmek veya küçümsenmek: Ne yaparsanız yapın yeterli görülmüyorsanız, bu değersizleştirme olabilir.
-
Suçluluk duygusu aşılanması: Failin kendi davranışlarını sizin üzerinizden meşrulaştırması yaygındır.
-
Manipülasyon ve gerçekliği çarpıtma (gaslighting): Gerçeklik algınızı sorgulatacak şekilde bilinçli yönlendirmeler yapılabilir.
-
İzolasyon: Sosyal çevrenizden uzaklaştırılmak, bağımsız karar verme yetinizin elinizden alınmasına neden olabilir.
-
Tehdit veya korkutma: Doğrudan ya da dolaylı tehditler, duygusal baskı unsurlarındandır.
Psikolojik Şiddetin Uzun Vadeli Etkileri
- Kronik endişe ve panik ataklar
- Mutsuzluk ve motivasyon kaybı
- Stres belirtileri
- Kendilik algısında çarpıklık
- Özgüven eksikliği
- Bağlanma problemleri ve yalnızlık hissi
Bu etkiler zamanla kişinin günlük yaşamını, karar alma becerisini ve ilişkilerini ciddi biçimde etkileyebilir.
Psikolojik Şiddeti Nasıl Fark Edilir?
1. Sürekli Kendinizi Suçlu Hissediyor musunuz?
Ne olursa olsun suçlanan taraf siz misiniz? “Ben zaten abartıyorum” ya da “Hep benim hatam” gibi düşünceler iç sesiniz haline geldiyse, bu bir işarettir.
2. Kendi Gerçekliğinizden Şüphe Ediyor musunuz?
Yaşadıklarınızı biri size “öyle olmadı” diye sürekli çarpıtıyorsa ve siz artık olayları sorgulamaya başladıysanız, gaslighting’e maruz kalıyor olabilirsiniz.
3. Sürekli Eleştiriliyor musunuz?
Kendinizi ifade etmeye çalıştığınızda küçümseniyor, aşağılanıyor veya alay ediliyorsanız bu bir değersizleştirme şeklidir.
4. Sosyal Çevrenizden Uzaklaştırıldınız mı?
Arkadaşlarınızla, ailenizle görüşmeniz engelleniyor, onlar hakkında olumsuz düşünmeniz sağlanıyorsa bu, izolasyon taktiği olabilir.
5. Kendinize Güveniniz Azaldı mı?
Karar veremez hale geldiniz mi? “Acaba yanlış mı yapıyorum?” diye sürekli kendinizi sorguluyor musunuz?
6. Korku veya Gerginlikle Hareket Ediyor musunuz?
Yanlış bir şey söylerseniz tartışma çıkacak, sessiz kalırsanız huzur olacak gibi düşünceler sizi yönetmeye başladıysa, duygusal baskı altındasınız demektir.
Psikolojik Şiddet Biçimleri
Psikolojik şiddet, bireyin duygusal, zihinsel ve sosyal bütünlüğüne zarar veren; görünmeyen ancak ciddi etkiler yaratan bir şiddet türüdür. Aşağıda, bu şiddet biçimlerinin en yaygın örneklerini bulabilirsiniz:
1. Duygusal İhtiyaçların Keyfi Kullanımı
Sevgi, ilgi, destek, değer gibi temel ihtiyaçların kontrol sağlamak amacıyla karşılanması ya da karşılanmaması. Bu durum, kişinin kendilik değerine yönelik sistematik bir müdahaledir.
2. Cezalandırıcı ve Yaralayıcı Tutumlar
İstediklerini yaptırmak amacıyla küçümseme, cezalandırma, tehdit, hakaret, bağırma gibi davranışların uygulanması.
3. Duygusal Manipülasyon
-
Duygu sömürüsü
-
Suçluluk duygusu yaratmak
-
Utandırmak
-
Küsmek, surat asmak
-
Alay etmek
-
Küfür ve hakaret etmek
4. Kıskançlık ve Denetim Kılıfında Kontrol
“Nerede, kiminleydin?”, “Bu kıyafetle dışarı çıkamazsın”, “Senin iyiliğin için onunla görüşmeni istemiyorum” gibi sözlerle kararların ve ilişkilerin sınırlandırılması.
5. Yetilerin Küçümsenmesi ve Karar Dışı Bırakılma
Bireyin becerilerinin ve görüşlerinin sürekli küçümsenmesi, kararlara dahil edilmemesi, özgüvenin sarsılması.
6. Yalnızlaştırma
Sosyal çevreden, aileden, arkadaşlardan fiziksel ya da duygusal olarak uzaklaştırmaya çalışmak. Destek alınabilecek kişi ve kurumlara erişimin engellenmesi. Sevilmediği ya da istenmediği mesajlarının tekrarlanması.
7. Zihinsel Sağlığı Sorgulatmak
“Sen delisin”, “Sorun sende” gibi ifadelerle bireyin kendi gerçekliğinden şüphe duymasına neden olmak.
8. Kimlik Unsurlarına Yönelik Hakaret
Fiziksel görünüm, aile yapısı, geçmiş yaşam deneyimleri gibi temel kimlik unsurlarına yönelik küçültücü ya da alaycı ifadeler kullanmak.
9. Değişken ve İmkânsız Talepler
Gerçekleştirilmesi zor ya da çelişkili taleplerde bulunmak; talepler yerine getirilse dahi yeni eleştirilerle istikrarsız bir ortam yaratmak.
10. Kişisel Sınırların İhlali ve Adına Karar Verme
Bireyin ne hissedeceği, ne düşüneceği, ne isteyeceği ya da ne yapması gerektiği konusunda kararların onun yerine alınması.
11. Bağ Kurulan Varlıklara Zarar Vermek
Evcil hayvan gibi bağ kurulan varlıklara zarar vererek bireyi korkutmak ya da cezalandırmak.
12. Çocuklar Üzerinden Şiddet
Çocukları suçluluk aracı olarak kullanmak, tehdit unsuru haline getirmek (“Çocuğu bir daha göremezsin”) ya da onlara zarar vererek dolaylı şiddet uygulamak.
Psikolojik Şiddetin Nedenleri Nelerdir?
Psikolojik şiddet, yalnızca bireysel özelliklerle değil; aynı zamanda geçmiş deneyimler, ilişki yapıları ve toplumsal normlarla şekillenen çok boyutlu bir şiddet türüdür. Çoğu zaman birden fazla faktör bir araya gelerek bu davranış biçimini besler. İşte psikolojik şiddetin başlıca nedenleri:
1. Güç ve Kontrol Arzusu
Psikolojik şiddet uygulayan bireyler çoğu zaman ilişkilerde baskın taraf olmak, kontrolü ellerinde tutmak isterler. Karşısındakini yönlendirme, sınırlarını zorlama ya da duygusal olarak bastırma yoluyla üstünlük sağlama çabası gözlemlenir.
Bazı bireyler karşısındakinin acı çektiğini görmekten, edilgen hale geldiğini hissetmekten bilinçli ya da bilinçsiz biçimde doyum alabilirler. Bu, özellikle narsistik ve antisosyal kişilik örüntülerinde daha belirgindir.
2. Geçmiş Travmalar ve Öğrenilmiş Davranışlar
Çocuklukta ya da yetişkinlikte istismar, ihmal ya da duygusal yoksunluk yaşamış bireyler, ileriki yaşamlarında bu deneyimleri yeniden canlandırma eğiliminde olabilirler. Travmalarla sağlıksız şekilde başa çıkmayı öğrenmiş bireyler, kendilerine tanıdık gelen duygulara (örneğin öfke, suçluluk, utanç) “güvenli alan” gözüyle bakabilirler.
Bazı bireyler, sevgi ve acının birlikte deneyimlendiği bir ortamda büyümüş olabilir. Bu durumda karşısındaki kişiyi hem sevip hem de kırmak, öğrendiği sevgi biçiminin bir yansıması olabilir.
3. İlişki Dinamiklerindeki Sorunlar
Her psikolojik şiddet davranışı, bireyin kişilik yapısından kaynaklanmaz. Bazen ilişkideki karşılıklı bağımlılık, rollerin sağlıksız biçimde dağılması ya da taraflardan birinin kendini sürekli “veren” diğerini ise “alıcı” olarak konumlandırması psikolojik şiddete zemin hazırlayabilir.
Örneğin, bir tarafın kendini partnerinin tüm sorunlarını çözmekle yükümlü hissetmesi, kimliğini bu fedakârlık üzerine kurması, zamanla karşısındaki bireyin iradesini bastırmasına ve kendi sınırlarını aşmasına neden olabilir.
4. Düşük Öz Saygı ve Duygusal Yetersizlik
Bazı bireyler kendi yetersizlik duygularını karşısındakini küçümseyerek, değersizleştirerek dengelemeye çalışabilir. Düşük öz saygıya sahip bireyler, kendilerini daha güçlü hissetmek için başkalarını bastırma yolunu seçebilirler.
5. Toplumsal ve Kültürel Kalıplar
Bazı toplumsal yapılar, bireylerin duygusal baskıyı normalleştirmesine neden olur. “Erkektir kıskanır”, “Kadın çok konuşmaz”, “Ailede sorun dışarıya yansıtılmaz” gibi kalıplar, psikolojik şiddeti tanıma ve adlandırma sürecini zorlaştırır.
Psikolojik şiddeti anlamak, bu davranışların ardındaki dinamikleri kavramamıza yardımcı olabilir. Ancak bu durum, şiddeti mazur göstermemelidir. Her birey kendi davranışlarının sorumluluğunu taşır. İyileşme süreci, farkındalıkla ve destekle mümkündür.
Psikolojik Destek
🧠 Duygularınız, yaşadıklarınız ve hissettikleriniz önemlidir.
💬 Destek almak için bize ulaşabilirsiniz.